โบราณสถานหมายเลข 16 (ในเมือง) หรืออีกชื่อคือ วัดร้างหมายเลข 16 เป็นโบราณสถานที่เก่าแก่ในเมืองเชียงแสน ตั้งอยู่ในบริเวณถนนรอบเวียง ตำบลเวียง ใกล้กับกำแพงเมืองเชียงแสน สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 22-23 หลังการบูรณะขุดแต่งของกรมศิลปากรใน พ.ศ. 2548 พบว่าผังวัดประกอบด้วยวิหารทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่คาดว่าหันหน้าไปทางทิศเหนือตามการวางตัวของฐานชุกชี ต่อมาวิหารนี้ถูกเปลี่ยนเป็นอุโบสถด้วยการนำเสมาหินมาล้อมเขตไว้ และยังมีมณฑปที่แม้เหลือเพียงส่วนฐาน แต่มีความพิเศษด้วยโครงสร้างแบบจตุรมุข หรือมีทางขึ้นอาคารยื่นออกมาทั้ง 4 ทิศ ซึ่งพบเพียงแห่งเดียวในเมืองเชียงแสน ทั้งนี้สันนิษฐานว่ารูปแบบมณฑปดังกล่าวอาจได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะสุโขทัย เพราะปรากฏมณฑปแบบจตุรมุขที่ประดิษฐานพระพุทธรูป 4 อิริยาบถ ณ วัดเชตุพน วัดโบราณแห่งสุโขทัยที่ไม่ทราบถึงปีที่สร้าง แต่ปรากฏหลักฐานกล่าวถึงตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 20
____
อีกองค์ประกอบสำคัญคือฐานเจดีย์ในผังสี่เหลี่ยมจัตุรัสด้านทิศตะวันออกของอุโบสถ สันนิษฐานว่าส่วนบนของเจดีย์ที่หักหายไปน่าจะมีลักษณะเป็นทรงระฆังคว่ำ โดยพิจารณาจากเจดีย์แหล่งอื่นที่สร้างขึ้นในเวลาใกล้เคียงกัน เช่น เจดีย์วัดพระบวช ที่มีการก่อเจดีย์ทรงระฆังคว่ำขนาดเล็กครอบเจดีย์ทรงปราสาทยอดในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 21 หรือเจดีย์วัดแสนเมืองมา (เชียงแสน) ที่เป็นเจดีย์ทรงระฆังบนฐานซ้อนสูง ซึ่งเจดีย์ทรงระฆังนี้พบมากในยุคทองของล้านนาช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 20 ขณะที่เชียงใหม่เป็นศูนย์กลางศาสนาแทนหริภุญไชย
____
นอกเหนือจากที่กล่าวมาข้างต้น โบราณสถานหมายเลข 16 ยังปรากฏฐานอาคารที่เสียหายมากจนยากจะระบุรูปแบบ บ่อน้ำกลม แนวกำแพง และฐานซุ้มประตูที่เสียหาย อันแสดงให้เห็นถึงการมีตัวตนของวัดนี้ที่เด่นชัดในอดีต
____
ศิลปิน : บ้านนอก ความร่วมมือทางศิลปวัฒนธรรม
____
แหล่งอ้างอิง :
https://archaeology.sac.or.th/archaeology/530
https://shorturl.asia/F3n1s
https://shorturl.asia/1B39X
https://bri.mcu.ac.th/lanna/?page_id=85
รายงานการสำรวจขึ้นทะเบียนโบราณสถาน: โบราณสถานหมายเลข 16 (ในเมือง) ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย, เชียงใหม่ : สำนักศิลปากรที่ 8 เชียงใหม่, 2552.